هرهچینی آجر، یکی از تکنیکهای تزیینی مهم در معماری ایرانی و اسلامی است که طی قرون متمادی در نماهای ساختمانی و دیوارچینیها مورد استفاده قرار گرفته است. در این تکنیک، آجرها به شکلی خاص و متنوع چیده میشوند تا نمایی زیبا و متفاوت ایجاد کنند. این روش باعث میشود دیوار آجری ظاهری پویا، غنی و چندبعدی پیدا کند و باعث سایهاندازیهای جذاب در اثر تابش نور خورشید میشود. در ادامه به توضیح دقیقتر هرهچینی، انواع آن، مزایای آن نسبت به روشهای دیگر و تأثیرات آن در زیبایی و پایداری سازه میپردازیم.
هره چینی آجر چیست؟ انواع هرهچینی و آجر مناسب آن
- دسته بندی: مقالات آجر
- بروزرسانی:
آنچه در این مقاله میخوانیدنمایش
تعریف و اصول هرهچینی
هرهچینی آجر به انگلیسی “brick on edge” (یا چیدمان هرهای) یک تکنیک خاص در ساخت و ساز با آجر است که در آن آجرها بهطور عمودی و به شکل لایهای در دیوار یا ساختار قرار میگیرند. هدف از هرهچینی آجر معمولاً ایجاد ارتفاع بیشتر، زیباییشناسی خاص و یا تقویت ساختار است.
در این تکنیک، آجرها بهطور عمودی (بر اساس عرض) یا با گوشههای بلند در کنار هم قرار میگیرند، که باعث ایجاد ظاهری برجسته و متفاوت از چیدمان معمولی آجرها میشود.
چنین چیدمانی میتواند در دیوارهای تزیینی، گنبدها، و ساختارهایی که نیاز به پشتیبانی اضافی دارند، مورد استفاده قرار گیرد. این روش معمولاً در معماریهای قدیمی برای ایجاد ارتفاعهای بلندتر در دیوارها یا ساخت قوسهای خاص به کار میرفته است.
هرهچینی در واقع به چیدمان و چینش آجرها با فاصلههای منظم و مشخص در دیوارها گفته میشود. در این روش، آجرها طوری چیده میشوند که برخی از آنها نسبت به سطح اصلی دیوار بیرونزدگی داشته و برخی دیگر عقبتر قرار میگیرند. به این ترتیب، سطح دیوار به چندین بخش کوچکتر با زوایا و برجستگیهای مختلف تقسیم میشود که در نهایت باعث ایجاد الگوهایی منظم و زیبا میشود. این الگوها با برخورد نور خورشید سایههای خاصی ایجاد میکنند که میتواند جلوهای بسیار دیدنی به بنا ببخشد.
انواع هرهچینی
هرهچینی انواع مختلفی دارد که هر یک بسته به سبک معماری و نوع سازه مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از رایجترین انواع هرهچینی عبارتند از:
- هرهچینی افقی: در این نوع، آجرها به صورت افقی و با فاصلهای منظم چیده میشوند. این روش بیشتر در دیوارهای خارجی استفاده میشود تا نمای بنا زیبایی بیشتری پیدا کند. هرهچینی افقی میتواند ساده یا پیچیده باشد، و بستگی به الگوی طراحی و هدف معمار دارد.
- هرهچینی عمودی: در این روش، آجرها به صورت عمودی چیده میشوند. هرهچینی عمودی معمولاً در بخشهایی از ساختمان استفاده میشود که نیاز به ایجاد ارتفاع و تاکید بر امتداد عمودی دارند.
- هرهچینی زیگزاک: این نوع هرهچینی از الگوهای تکراری زیگزاکی استفاده میکند و برای ایجاد حجم و عمق بیشتر در نماهای دیواری مناسب است. این الگو بهویژه در معماری اسلامی و ایرانی بسیار مورد توجه بوده است.
- هرهچینی با آجرهای رنگی: در این نوع، از آجرهایی با رنگهای مختلف استفاده میشود تا الگوهایی رنگی و برجسته ایجاد کند. این روش معمولاً در بناهای تزیینی و تاریخی با انواع رنگ های آجر لعابدار به کار میرود.
مزایای هرهچینی
هرهچینی علاوه بر جنبههای تزیینی، چندین مزیت دیگر نیز دارد که آن را به یکی از محبوبترین روشهای آجرچینی تبدیل کرده است. در این بخش به برخی از این مزایا اشاره میکنیم:
پایداری سازه
هرهچینی میتواند پایداری دیوار را افزایش دهد. با ایجاد برجستگیها و فرو رفتگیها، دیوار میتواند در مقابل فشارهای جانبی و تغییرات دمایی مقاومت بیشتری داشته باشد. این الگوهای منظم همچنین باعث میشوند وزن دیوار بهتر توزیع شود و در نتیجه دوام سازه بیشتر شود.
عایق حرارتی و صوتی
هرهچینی به دلیل ایجاد شکافها و فاصلههای منظم بین آجرها، میتواند به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل کند. هوا در این شکافها محبوس میشود و به عنوان عایق بین محیط بیرونی و داخلی عمل میکند. این ویژگی در مناطق گرم و سرد به کنترل دما و کاهش مصرف انرژی کمک میکند.
زیبایی و جذابیت
هرهچینی آجر با ایجاد سایههای طبیعی و الگوهای منظم، زیبایی بصری خاصی به نما میبخشد. این روش به خصوص در ساختمانهای تاریخی و مذهبی مانند مساجد، مدارس، و کاروانسراها به چشم میخورد. سایهاندازیهای هرهچینی در طول روز و با تغییر زاویه نور خورشید، جلوهای پویا و زنده به بنا میبخشد.
نحوه اجرای هرهچینی
اجرای هرهچینی نیاز به مهارت و دقت بالایی دارد. در ابتدا، معمار باید طرح و الگوی مورد نظر خود را طراحی کند و سپس آجرها را با دقت در جای مناسب قرار دهد. معمولاً هرهچینی با آجرهایی با ابعاد و اشکال خاص انجام میشود تا امکان چینش دقیق و منظم فراهم شود. در بسیاری از موارد، ابتدا یک طرح اولیه روی دیوار کشیده میشود و سپس آجرها بر اساس این طرح و با استفاده از ملات مناسب چیده میشوند.
مراحل کلی اجرای هرهچینی عبارتند از:
- آمادهسازی دیوار: ابتدا سطح دیوار باید تمیز و آماده شود تا آجرها به خوبی به آن چسبیده و استوار بمانند.
- چیدمان اولیه: در این مرحله، معمار یا استادکار الگوی کلی را مشخص کرده و چیدمان اولیه آجرها را انجام میدهد.
- استفاده از ملات: برای هرهچینی، از ملات مناسب استفاده میشود تا آجرها به خوبی به هم چسبیده و دیوار استحکام داشته باشد.
- تکمیل چینش: پس از چینش اولیه و قرار دادن آجرها، نوبت به تنظیم دقیق فاصلهها و زاویهها میرسد تا الگوهای هرهچینی به صورت منظم و هماهنگ ایجاد شوند.
هرهچینی در معماری ایرانی و اسلامی
هرهچینی در معماری سنتی ایران و همچنین در اجرای انواع نمای سنتی جایگاه ویژهای دارد. در این سبک معماری، از هرهچینی به عنوان یک عنصر تزیینی و گاهی هم عملکردی استفاده میشود. در مساجد، مدارس، و کاروانسراها، هرهچینیهای زیبا و پیچیدهای دیده میشود که اغلب الگوهای هندسی و پیچیدهای دارند و نمادی از زیباییشناسی و هنر معماری اسلامی به شمار میآیند.
به عنوان مثال، در بناهای تاریخی مانند مسجد جامع اصفهان و برخی از مقبرههای تاریخی، الگوهای هرهچینی با دقت و ظرافتی بسیار بالا اجرا شدهاند و به عنوان یکی از شاخصترین ویژگیهای این بناها مورد توجه هستند. این الگوهای هرهچینی علاوه بر زیبایی، به تهویه و عایق حرارتی و صوتی کمک میکنند.
تفاوت هرهچینی با روشهای دیگر آجرچینی
هرهچینی با سایر روشهای آجر چینی تفاوتهای خاصی دارد. در روشهای سادهتر، آجرها به صورت منظم و بدون فاصله یا الگوهای برجسته قرار میگیرند، اما در هرهچینی، چینش آجرها با ایجاد سایهاندازی و جلوههای بصری متفاوت همراه است. این روش در مقایسه با آجرچینیهای ساده، پویایی بیشتری به نمای ساختمان میدهد و به دلیل سایهاندازیهای جذاب، جذابیت بیشتری برای بیننده ایجاد میکند.
آجر های مناسب برای هره چینی شامل: انواع آجر نما در نوع های آجر کامل، آجر نیمه و آجر ال است.
به طور کلی، هرهچینی آجر ترکیبی از هنر و مهارت است که از گذشته تا کنون مورد استفاده بوده و همچنان در معماری مدرن نیز جایگاه خود را حفظ کرده است. این روش در کنار مزایای زیباییشناختی، از نظر پایداری، عایقبندی و ایجاد فضای دلپذیر نیز موثر است و به همین دلیل همچنان یکی از محبوبترین روشهای آجرچینی در ساختمانها به شمار میرود.
کلام آخر
به طور خلاصه، هرهچینی آجر نه تنها به عنوان یک تکنیک تزیینی، بلکه به عنوان روشی کارآمد برای افزایش پایداری، زیبایی و کارآیی ساختمانها شناخته میشود. این هنر سنتی با ایجاد سایهها و الگوهای زیبا، جلوهای منحصر به فرد به معماری میبخشد و با حفظ خواص عایق حرارتی و صوتی، همواره یکی از ارزشمندترین روشها در طراحی نماهای آجری محسوب میشود.
